گیربکس در لغت نامه زبان فارسی به معنی جعبه دنده می باشد اما در اصطلاح یکی از ابزار های سیستم انتقال قدرت است که میان موتور (تولید کننده توان) و مصرف کننده توان (مانند دستگاه میکسر، تیکنر و غیره) قرار می گیرد. وظیفه اصلی گیربکس ایجاد تغییر در سرعت دوران و گشتاور مورد نیاز جهت استفاده در بخش های مختلف صنعتی است به عبارت دیگر این ماشین ها، بعد از موتور یا سر راه وسایل صنعتی قرار می گیرند و می توان با کم و زیاد کردن نسبت توسط مکانیزم داخل گیربکس، گشتاور مورد نیاز دستگاه را بدست آورد.شایلن ذکر است گیربکس ها در قالب دو دسته تولید می شوند:

  1. گیربکس های کاهنده: این نوع از گیربکس ها بین محرک و متحرک قرار می گیرد و دور مورد نیاز را تامین می کند و در تیپ های مختلفی ساخته می شوند. شایان ذکر است که اکثر گیربکس ها در این دسته قرار دارند.
  2. گیربکس های افزاینده: در برخی صنایع تولید انرژی به طور مثال توربین های بادی و همچنین در صنایع بالا دستی و پالایشگاهی نیاز به گیربکس های افزاینده یا دور بالا برای تغییرات سرعت و گشتاور جهت رسیدن به سرعت بیشتر با گشتاور کمتر می باشد.

وظایف اصلی گیربکس

  1. فراهم کردن گشتاور مورد نیاز برای حرکت وسیله نقیله تحت شرایط متفاوت جاده و بار ماشین.گیربکس این کار را با تغییر سرعت چرخش یک چرخ نسبت به چرخ دیگر (نسبت چرخ دنده) بین میل لنگ موتور و چرخ های محرک ماشین انجام می دهد.
  2. معکوس کردن نیرو تا وسیله نقلیه بتواند به عقب حرکت کند.
  3. تغییر به وضعیت خنثی برای روشن کردن موتور.

تاثیر گیربکس در شتاب خودرو

فرق گیربکس و دیفرانسیل خودرو و یا هر وسیله نقلیه چهار چرخ ، به نوع تاثیر گذاری آن ها در میزان سرعت و چرخش هر یک از چهار چرخ خودرو مربوط می شود . دیفرانسیل و گیربکس دو قطعه بسیار مهم و کاربردی در خودرو به شمار می روند و حرکت ماشین بدون آن ها ، میسر نخواهد بود .شاید خوانده یا دیده باشید که خودرویی از حجم موتور بسیار پایینی برخوردار است ، اما در مقابل می تواند شتاب عالی را در اختیار راننده بگذارد . این موضوع به هماهنگ بودن قوای محرکه خودرو و سیستم انتقال قدرت آن منوط می شود .

شتاب و سرعت در خودرو دو مولفه بسیار متفاوت از یکدیگر هستند که هر یک به پارامترهای خاصی وابسته هستند . اگر علاقه مند به مباحث فنی خودرو باشید ، شاید خوانده یا دیده باشید که خودرویی از حجم موتور بسیار پایینی برخوردار است ، اما در مقابل می تواند شتاب عالی را در اختیار راننده بگذارد . این موضوع به هماهنگ بودن قوای محرکه خودرو و سیستم انتقال قدرت آن منوط می شود .

اگر بخواهیم با یک مثال ساده این مساله را بهتر و ساده تر بیان کنیم ، این است که پژو 206 یا مدل نسبتا به روز آن یعنی 207 در میان هاچ بک های ساخت داخل ، از شتاب بهتری برخوردارند . این موضوع را نباید تنها به پیشرانه خودرو ربط داد ، زیرا پژو 206 و 207 هر دو دارای موتور 4 سیلندر 1.6 لیتری تنفس طبیعی 16 سوپاپ هستند که شاید موتور پرتوانی نباشد ، اما به دلیل طراحی سیستم انتقال قدرتی که دارای چرخ دنده های به اصطلاح دنده ریز و همچنین با فواصل کوتاه تر است ، این امر منجر به تسریع شتاب در این نوع خودروها شده است .

باید گفت زمانی که پیشرانه خودرو توان و گشتاور لازم را فراهم می کند ، برای به حرکت درآمدن خودرو ، باید سیستمی تعبیه شود که بتواند این نیرو را به چرخ ها منتقل کند و سبب به حرکت در آمدن خودرو شود . بنابراین سیستم انتقال قدرت که شامل گیربکس و مجموعه دیفرانسیل و حتی چرخ ها می شود ، وظیفه دارد که توان و گشتاور تولیدی از موتور را به چرخ ها برساند تا باتوجه به نیروی دَوَرانی ، خودرو را به حرکت در آورد .

حال اگر سیستم انتقال قدرتی طراحی شده باشد که مقدار توان و گشتاور لازم را با اتلاف بیشتری به چرخ ها برساند ، نهایتا شاهد شتاب ضعیف تر از خودرو خواهیم بود . بنابراین گیربکس باتوجه به ماهیتی که دارد ( چرخ دنده هایی درون آن تعبیه شده تا با ضریب خروجی مشخصی قدرت را انتقال دهد ) می تواند در تسریع تعویض دنده و شتاب تاثیرگذار باشد .

ساختار به اصطلاح دنده ریز و با فواصل کوتاه در زمان تعویض دنده و انتقال قدرت ، موضوعی بسیار مهم در تسریع شتاب محسوب می شود و با در نظر گرفتن این مساله ، دورموتور افزایش یافته و به همان میزان توان نیز تا حدی افزایش یافته و شاهد شتاب رضایت بخشی از خودرو خواهیم بود . بنابراین گیربکس با چرخ دنده ریز و با فواصل کوتاه و البته ضریب خروجی با تناسب عالی دنده پینیون و کرانویل به شتاب بهتر خودرو کمک می کند . اما این نکته را فراموش نکنید که نه تنها قدرت و گشتاور بالای پیشرانه و گیربکس با فواصل کوتاه دنده می تواند شتاب بهتری را در اختیار شما بگذارد، بلکه تناسب وزن به قدرت و همچنین توزیع عالی وزن نیز در این موضوع بسیار حائز اهمیت است .