راهنمای نگهداری از گیربکس اتوماتیک و نکاتی که باید بدانید

آشنایی با حروف روی گیربکس اتوماتیک

در کنار دنده حروف P,D,N,R شاید این سوال ذهن شما را درگیر کرده باشد که این حروف چیست و چه معنی دارند

علامت P یا Park

به این علامت حالت پارک گفته می‌شود. در هنگام پارک کردن بهتر است خودرو را در حالت پارک قرار دهید، چرا که در این حالت چرخ‌های خودرو قفل شده و حرکت نمی‌کند. برخی از خودروهای گیربکس اتوماتیک فقط در حالت پارک روشن می‌شود.

علامت D یا Drive

حرف D به معنی DRIVE می‌باشد. در این حالت دنده‌های رو به جلوی یک گیربکس اتوماتیک فعال می‌شوند. همزمان با فشردن پدال گاز، دنده D قدرت موتور را به چرخ‌ها منتقل کرده و با افزایش سرعت دنده‌ها را رو به جلو تعویض می‌کند. در واقع با افزایش دور موتور به محدوده مورد نظر، دنده‌ها بزرگ می‌شوند. به محض این که سرعت خودرو شروع به کم شدن می‌کند، گیربکس اتومات دنده‌ها را کوچک خواهد کرد. 

«« البته ممکن است در برخی از گیربکس های اتوماتیک شما مجموعه‌ای از اعداد بعد از حرف D ملاحظه می نمایید این بدان معنا است که  در این نوع گیربکس‌های اتوماتیک اعداد در واقع تنظیمات دنده‌های دستی هستند که ۱ مربوط به دنده‌های کوچک‌تر و عددهای بزرگ‌تر مربوط به دنده‌های بزرگ‌تر می‌باشند. از این دنده‌ها معمولاً زمانی که دنده D به درستی کار نمی‌کند یا در سربالایی‌ها و سرپایینی‌های تند استفاده می‌شود.

D1 : این دنده گشتاور را در مسیرهای سخت مانند گلی یا شنی افزایش می‌دهد.

D2 : در سربالایی‌ها مانند جاده‌های کوهستانی به کمک خودرو می‌آید. این دنده همچنین امکان افزایش لحظه‌ای قدرت موتور را مانند گیربکس‌های دستی دارد.

D3 : گاهی اوقات با نام OD یا دکمه اوردرایو ( Over Drive) نشان داده می‌شود. در این دنده خودرو معمولاً با دور موتور بالا حرکت می‌کند. ضریب دنده اوردرایو به گونه‌ای است که در حالت درگیر شدن آن، تایرها سریع‌تر از موتور حرکت می‌کنند.»»

حرف L روی دسته دنده گیربکس اتومات 

آخرین حرفی که معمولاً روی یک گیربکس اتومات دیده می‌شود L است که نشان دهند دنده سنگین در چنین گیربکس‌هایی می‌باشد.گاهی اوقات حرف L با M جایگزین می‌شود، بدین معنی که گیربکس در حالت تعویض دستی قرار گرفته است. 

در این حالت راننده می‌تواند به صورت دستی با استفاده شیفترهای روی فرمان یا به شیوه‌ای دیگر (معمولاً در سمت چپ یا راست دسته دنده) نسبت به تعویض دنده‌ها اقدام کند. در خودروهایی که دنده L دارند، از این حالت برای حرکت در سربالایی‌ها یا مسیرهای سخت گلی و برفی استفاده می‌شود.

از آن جایی که خودروهای دنده اتومات می‌توانند تفاوت‌های زیادی با هم داشته باشند، گاهی اوقات برخی گیربکس‌ها با حروف یا اعداد متفاوت را هم می‌توان میان خودروها یافت. پیشنهاد می‌کنیم قبل از شروع به رانندگی دفترچه راهنمای خودرو را به طور دقیق مطالعه کرده و از عملکرد صحیح تمامی دنده‌ها مطلع شوید. 

علامت N یا  Neutral

برای خلاص کردن خودروهای گیربکس اتوماتیک، دنده باید در این حالت باشد. این حالت خودرو را خلاص می‌کند. خودرو در هر وضعیتی که باشد در صورت خلاص کردن، حرکت خود را ادامه می‌دهد. به طور مثال اگر در حال حرکت هستید و دنده را در حالت خلاص قرار دهید خودرو به حرکت خود ادامه خواهد داد، و اگر جایی پارک کرده باشید خودرو ثابت می‌ماند. بسیاری از راننده‌ها از این حالت استفاده نمی‌کنند، مگر این که خودروی آن‌ها استارت نمی‌خورد و می‌خواهند آن را هل بدهند یا بکسل کنند.

علامت R یا Reverse

این حالت همانند خودروهای گیربکس معمولی، دنده عقب است. برای حرکت به عقب از این حالت باید استفاده گردد.

10 کاری که هنگام رانندگی با خودروی گیربکس اتوماتیک باید از آن اجتناب کنید:

برای رانندگی با خودرو گیربکس اتوماتیک باید نکاتی را رعایت کنید تا آسیبی به گیربکس و سایر قطعات خودرو نرسد. این نکات را با دقت بخوانید و به خاطر بسپارید.

۱_ تغییر وضعیت دنده به حالت N پشت چراغ‌ قرمز

بسیاری از افراد به منظور کاهش مصرف سوخت و جلوگیری استهلاک گیربکس‌های اتوماتیک در توقف‌های کوتاه مانند توقف پشت چراغ‌ قرمز دنده را در حالت N، یا همان خلاص، قرار می‌دهند ولی در واقع بهترین کار این است که دنده در وضعیت D باقی بماند و پایتان را روی ترمز قرار دهید. البته در این مورد اختلاف نظر زیادی وجود دارد. ولی به‌طور‌کلی در توقف‌های کوتاه بهتر است دنده را خلاص نکنید. در این حالت استهلاک گیربکس به مراتب کمتر است. در بسیاری از موارد تغییر زیاد دنده از حالت D به N موجب استهلاک بیشتر گیربکس‌های اتوماتیک می‌شود.

2_ گاز دادن درجا قبل از قرار دادن دنده در حالت D

اکثر ما این کار را به دفعات با خودروهای دنده‌ای انجام داده‌ایم. ولی باید بدانید انجام این کار با خودروهای دنده اتوماتیک اصلا کار درستی نیست و موجب اصطکاک بیشتر قطعات و در دراز مدت موجب خرابی گیربکس می‌‌شود.

3_ خلاص کردن دنده در سرازیری

عده‌ای این کار را برای کاهش مصرف سوخت و کاهش اصطکاک گیربکس انجام می‌دهند. ولی نمی‌دانند که این کار نتیجه عکس می‌دهد و باعث می‌شود که روان‌کاری قطعات گیربکس با اشکال روبرو شود و به مرور خراب شدن گیربکس را به‌همراه داشته باشد. انجام این کار علاوه‌بر اینکه برای گیربکس مفید نیست حتی ممکن است باعث بروز حادثه نیز شود زیرا با خلاص کردن دنده کنترل خودرو سخت‌تر می‌شود.

شاید عبارت لانچ را شنیده باشید. استفاده از حالت خلاص ( N) یا (Neutral) برای لانچ کردن اصطلاحاً  به حرکت خودرو از حالت سکون با بیشترین گشتاور ممکن و حداقل هرزگزدی را لانچ می‌گویند. این عمل در خودرو‌های دنده‌ای با بالا بردن دور موتور و رها کردن ناگهانی کلاچ میسر می‌شود. اما دیده شده که بعضی افراد لانچ کردن با خودرو‌های گیربکس اتوماتیک را مشابه خودرو‌های دنده‌ای می‌دانند. دنده را در حالت N یا خلاص گذاشته، دور موتور را بالا می‌برند و دنده را در حالت ِ D یا Drive قرار می‌دهند. در واقع باید گفت این حرکت آسیب جدی به گیربکس های اتوماتیک وارد خواهد کرد و امکان ایجاد هزینه‌های میلیونی برای صاحب خودرو وجود دارد. به طور کل گیربکس‌های اتوماتیک برای خودرو‌های شهری جهت آرامش و سهولت در رانندگی و مصرف سوخت پایین طراحی می‌شوند و مناسب برای شتاب گیری‌های ناگهانی و رانندگی پر فشار نیستند. برخی خودرو‌های اسپرت که از جعبه دنده‌ی اتوماتیک استفاده می‌کنند از آپشنی به نام لانچ کنترل بهره می‌برند که امکان لانچ کردن بدون فشار مضاعف را جهت شتابگیری‌های ناگهانی به راننده خواهند داد.

4_ تغییر حالت دنده خودروی در حال حرکت

این کار به شدت برای گیربکس مضر است و باعث تغییر وضعیت سریع قطعات گیربکس می‌شود که به مرور باعث خراب شدن آنها می‌شود. جهت توقف و تغییر حالت باید همیشه ابتدا پدال ترمز را فشار دهید و بعد دنده را تغییر دهید. تغییر دنده در حال حرکت شدیدا به گیربکس آسیب می‌زند. البته منظور تغییر در حالت‌های درایو، پارک و خلاص است. در حالت تیپ‌ترونیک که بدیهی است تعویض بین‌ دنده‌ها عادی است.

5_ قرار دادن دنده در حالت P قبل از توقف کامل

قرار دادن دنده در حالت P سبب می‌شود که یک پین قفل‌کننده، داخل دنده متصل به شفت خروجی گیربکس قرار گیرد. انجام این کار در وضعیتی که خودرو در حال حرکت است خطر شکستن این پین را بالا می‌برد. پس هرگز سعی نکنید که این کار را انجام دهید، برای توقف کامل (پارک کردن) ابتدا ایست کامل کنید، سپس دنده را در حالت N قرار داده، ترمز دستی را بکشید و پایتان را از روی ترمز بردارید تا وزن خودرو بر روی چرخ‌های عقب بیفتد. سپس دنده را در حالت P یا Park بگذارید.

۶_  شیوه توقف نادرست در سطوح شیبدار

هنگام توقف در سطوح شیبدار بهتر است ابتدا دنده را در حالت ( N) قرار دهید سپس ترمز‌دستی را بکشید و بعد دنده را در حالت پارک قرار دهید. با انجام این‌کار از وارد آمدن فشار اضافه بر گیربکس خودداری می‌کنید.

7_ پیش از گرم شدن موتور، نیروی زیادی به گیربکس وارد نکنید

در گذشته و به خصوص در فصل‌های سرد و زمستانی، در هنگام روشن کردن خودرو چند دقیقه‌ای خودرو را به صورت ساکن روشن نگه میداشتند تا موتور گرم شود. توصیه متخصصین به حرکت آرام و با سرعت کم در فصل‌های سرد است تا موتور خودرو به شیوه صحیحی گرم شود.

در انواع ماشین‌های اتوماتیک توصیه به گرم شدن موتور با شیوه صحیح است. زمانی که موتور هنوز به اندازه کافی گرم نشده است و به خصوص در فصل‌های سرد سال نیروی زیادی به موتور وارد می‌کنید، در بازه‌ای نه چندان طولانی هزینه‌هایی بسیار زیاد به خود تحمیل می‌کنید. علاوه بر هزینه‌هایی که ایجاد میکند، وقتی که برای تعمیر خودرو پیش مکانیک بروید ممکن است اشتباهات مکانیک‌ها نیز که در برخی موارد و بر سر بعضی مسائل مثل درگیری فکری و شلوغی کارگاه و … نصیب شما هم شوند.

8_ رانندگی با روغن گیربکس کم

یک خودروی اتومات برای درست کار کردن به میزان زیادی روی فشار مایعات وابسته است. یکی از نقش‌های روغن گیربکس کمک به روان کاری گیربکس و خنک ماندن آن هنگام کار است. از این رو، اگر به مدت زیادی با روغن گیربکس کم رانندگی کنید، منتظر بروز مشکلات زیادی برای گیربکس اتومات خودروی خود باشید. همانطور که میدانید روغن موتور هم در انواع خودرو‌ها بسیار مهم است و روغن گیربکس یا واسکازین نیز به همان اندازه بسیار مهم است.

9_ استفاده از دوپا به جای یک پا در پدال گرفتن

از آنجایی که پدال کلاچ در خودروی اتوماتیک وجود ندارد، برخی از رانندگان، از یک پای خود برای فشردن پدال گاز و از دیگری برای فشردن پدال ترمز استفاده می‌کنند. باید بگوییم که این عمل اشتباه است و می‌بایست تنها از یک پا برای فشردن هر دو پدال استفاده نمایید. در غیر این صورت، به گیربکس اتوماتیک آسیب‌های احتمالی جدی وارد خواهید کرد و همچنین احتمال بروز حوادث‌های رانندگی را بالا می‌برید.

10_ درجا گاز دادن

شاید دوست داشته باشید که صدای گاز و موتور را در حالت ایستاده بشنوید، اما ما به شما پیشنهاد می‌کنیم برای سرگرم کردن خودتان، به فکر کار دیگری باشید. چرا که درجا گاز دادن در خودرو‌های اتوماتیک اشتباهیست که توانش تعمیر گیربکس خودرو خواهد بود. هنگامی که خودرو در دنده D قرار نگرفته و پدال گاز را فشار می‌دهید، سبب افزایش ناگهانی اصطکاک میان قطعات داخل گیربکس و موتور می‌شوید. این شوک بزرگ سبب آسیب رسیدن به گیربکس خودروی اتوماتیک شما خواهد شد.

نکاتی کاربردی برای نگهداری از گیربکس اتوماتیک

انجام سرویس‌های دوره‌ایبا توجه به هزینه‌های زیاد تعمیرات گیربکس اتوماتیک نسبت به گیربکس‌های معمولی بهتر است که سرویس‌های دوره‌ای این خودروها را به ‌موقع انجام دهید. هر چند ماه یک‌بار خودرو را نزد کارشناس برده و چکاپ کنید، حتی اگر هیچ مشکلی نداشته باشد.

تعویض به موقع روغن گیربکس و فیلتر آن

روغن گیربکس و فیلتر آن باید در زمان‌های معین تعویض شوند. در سرویس گیربکس تنها تعویض روغن کافی نیست و باید کارتل گیربکس باز شده و فیلتر آن تعویض و یا شستشو شود.

رسیدگی به فیلتر بسیار مهم است. چون فیلتر گرفته، باعث عبور کمتر جریان روغن، ایجاد آسیب شدید و نیز سوخته شدن گیربکس می‌شود. 

در کتابچه راهنما اتومبیل زمان تعویض روغن گیربکس مشخص‌شده و بسته به تولیدکننده آن، این زمان از ۲۰۰۰۰ کیلومتر تا ۱۰۰۰۰۰ کیلومتر است. اما این را در نظر داشته باشید که عامل خرابی گیربکس اتوماتیک، گرمای بیش‌ازحد است و عامل اصلی گرما، ترافیک سنگین خصوصاً در شهرهای بزرگ و شرایط آب و هوایی کشورمان است. به همین دلیل ما توصیه می‌کنیم که هر 45000 کیلومتر روغن گیربکس را تعویض کنید. چرا که توصیه تولیدکنندگان اتومبیل‌ها  بیشتر با ذهنیت ترافیک و شرایط آب و هوایی کشورهای آمریکایی و اروپایی منطبق می‌دانیم.